Για τη συγκυρία όπως διαμορφώνεται μετά την έκτακτη Σύνοδο Κορυφής

Για τη συγκυρία όπως διαμορφώνεται μετά την έκτακτη Σύνοδο Κορυφής

(Αναφέρεται στη Σύνοδο Κορυφής του Φεβρουαρίου 2010)

Σ.Λαπατσιώρας και Γ. Μηλιός

Αυγή, 2010/02/28

http://archive.avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=526335

Οι αποφάσεις στήριξης κάθε χώρας της Ευρωζώνης για να αποφευχθούν οι συνέπειες μιας κρίσης χρέους, οι οποίες ελήφθησαν στην τελευταία έκτακτη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ, συνιστούν τομή στην πολιτική και οικονομική κατάσταση που είχε διαμορφωθεί από την περυσινή άνοιξη, όταν αποφασίστηκε ο τρόπος διαχείρισης της κρίσης στην Ευρώπη.
Συνιστούν τομή επειδή, με όλες τις ασάφειες και τις αντιφάσεις και παρά την εμμονή στην πλέον αρτηριοσκληρωτική μορφή υπεράσπισης του νεοφιλελεύθερου υποδείγματος, συνιστούν ένα συμβιβασμό με τις ανάγκες συλλογικής διαχείρισης στην Ευρωζώνη της τρίτης φάσης στην οποία έχει περάσει η κρίση που ξεκίνησε το 2007. Της φάσης όπου το ζήτημα του κρατικού χρέους έχει έρθει στο προσκήνιο.
Αυτές οι αποφάσεις, οι ασάφειες στη διατύπωση, οι διαφορετικές δηλώσεις που παρήχθησαν μαζί με αυτές, δείχνουν τις συγκρούσεις που λαμβάνουν χώρα σήμερα στην Ευρώπη ως προς τη συγκρότηση της ηγεμονικής πρότασης για τη διαχείριση της κρίσης. Δεν πρέπει να υπερτονίσουμε τη σημασία αυτής της τομής: Πραγματοποιείται σε ένα περιβάλλον τεμνόμενων διαχωριστικών γραμμών που οριοθετούν αποκλίνουσες αλλά όχι ανταγωνιστικές λογικές, οι οποίες μετατοπίζονται καθώς αλλάζει ο κοινωνικοπολιτικός συσχετισμός δυνάμεων στο εσωτερικό κάθε κράτους-μέλους και εξαρτώνται από τους τρόπους με τους οποίους εξελίσσεται ο ανταγωνισμός μεταξύ των κύριων πόλων του διεθνούς οικονομικού συστήματος.
Ωστόσο συνιστά τομή, η οποία, στο βαθμό που εδραιωθεί ο συσχετισμός στήριξής της, αλλάζει – έχει ήδη αλλάξει – το πολιτικό τοπίο (και) στη χώρα μας. Πλέον το ελληνικό κράτος δεν απειλείται με χρεοκοπία, επομένως έχει αφαιρεθεί το ισχυρότερο όπλο τρομοκρατίας για «εθνική συναίνεση» με στόχο τη «σωτηρία της χώρας». Το περιβάλλον που οδήγησε σε αυτήν την απόφαση μπορεί ως ένα βαθμό να περιγραφεί χωρίς να προσφύγουμε σε οικονομικούς όρους και σε πολύπλοκους συλλογισμούς:
Υπάρχει μία εικόνα από αμερικανικές ταινίες: ένα αυτοκίνητο στη μία άκρη του δρόμου, ένα άλλο στην άλλη άκρη του δρόμου. Ξεκινούν με ταχύτητα το ένα ενάντια στο άλλο. Όποιος στρίψει πρώτος έχασε. Αυτό το παιχνίδι παίζεται όχι μόνο μεταξύ κύκλων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Ελλάδας αλλά πλέον στο σύνολο των ανταγωνισμών που διέπουν την ΕΕ. Απλά η κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ έβγαλε το αυτοκίνητο εκτός δρόμου, φοβούμενη μήπως έρθει σε σύγκρουση με τις κοινωνικές συμμαχίες που στηρίζουν το νεοφιλελεύθερο μοντέλο σε Ελλάδα και Ευρώπη, όπως φάνηκε πολύ γρήγορα και από το νομοσχέδιο για τις τράπεζες.
Οι συσχετισμοί δυνάμεων σήμερα επιβάλλουν όχι τον προσανατολισμό στην κατάθεση μία ολοκληρωμένης πολιτικής πρότασης, αλλά την όσο δυνατόν μεγαλύτερη εκλαΐκευση και ανάδειξη προτάσεων που να αποτελούν κλειδιά και όρους για να οργανωθεί η ρήξη με τον κοινωνικοπολιτικό συνασπισμό εξουσίας.
Όταν σκεφτόμαστε τις πολιτικές προτάσεις που επιτρέπουν να μετατοπίσουμε τον τρέχοντα συσχετισμό δυνάμεων, να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις ρήξης στην επιχειρούμενη διευρυμένη αναπαραγωγή του νεοφιλελεύθερου υποδείγματος πρέπει να θυμόμαστε:
α) Ότι η παρούσα κρίση εκδηλώθηκε στην καρδιά αυτού του υποδείγματος: Προέκυψε από τα δομικά χαρακτηριστικά και τον τρόπο λειτουργίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Η απότομη συστολή της πίστης κατά την πρώτη φάση της κρίσης, επιδρά ακόμη και σήμερα στις διαδικασίες εκκαθάρισης των ατομικών κεφαλαίων, δηλαδή στους ρυθμούς εξόδου από την κρίση. Δυσχεραίνει την αναστήλωση του υποδείγματος που δοκιμάστηκε με την κρίση του 2008.
β) Η κατάρρευση της Lehman Brothers το φθινόπωρο του 2008 ήταν αποτέλεσμα πολιτικής απόφασης του τότε υπουργού οικονομικών (και «μάγου» των αγορών) Henry Paulson. Αυτό το γεγονός δείχνει ότι η οικονομία δεν είναι ένα σύστημα που λειτουργεί μηχανικά εκτός πολιτικής και σε ανεξαρτησία με τα υπόλοιπα στοιχεία που συνθέτουν ένα κοινωνικό σχηματισμό. Η παρατήρηση στην τρέχουσα συγκυρία τίθεται πλέον με αυτονόητο τρόπο και υποδηλώνει ότι δεν υπάρχει η αυτονομία των αγορών αλλά ένας κοινωνικός-πολιτικός συσχετισμός δυνάμεων που θέτει τους κανόνες δράσης τους. Υπήρξε ένας κλονισμός των γενικών αρχών του νεοφιλελεύθερου υποδείγματος ρύθμισης των καπιταλιστικών οικονομιών για ένα διάστημα δύο-τριών μηνών μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers, αλλά έκτοτε στις γενικές γραμμές του αναστηλώθηκε. Όμως, μία κρίση χρέους η οποία θα έχει τη δυνατότητα να πλήξει τη διαχείριση της κρίσης σε οικονομίες-κλειδιά μπορεί να ξαναθέσει επί τάπητος τις γενικές αρχές του συστήματος, ως πρόβλημα το οποίο απαιτεί λύση.
γ) Οι υφεσιακές πολιτικές, που ακολουθούνται στην Ευρώπη, πλήττουν εκ νέου τον τραπεζικό τομέα. Είτε με τη μορφή αύξησης των επισφαλειών είτε με τη μορφή δυσκολιών χρηματοδότησης στις αγορές χρήματος, λόγω της υπερβολικής έκθεσής τους σε τίτλους κρατικού χρέους –οι οποίοι υποβαθμίζονται από τους οίκους πιστωτικής αξιολόγησης.
Ο συνδυασμός των τριών προηγούμενων σκέψεων υποδεικνύει ότι κομβικά ζητήματα τα οποία πρέπει να τεθούν στη συγκυρία και να διαδοθούν πλατιά ως ιδέες – εγχωρίως και διεθνώς – αρθρώνονται γύρω από την αναγκαιότητα κατάργησης του Συμφώνου Σταθερότητας και γενικότερα την ανάγκη να αλλάξει το σύνολο των Συμφωνιών που οργανώνουν τη σημερινή μορφή της ΕΕ. Δεν θα επιμείνουμε σε αυτό εδώ. Επισημαίνουμε μόνο ότι στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η πρόταση για ένα δημόσιο πυλώνα στο τραπεζικό σύστημα που θα λειτουργεί με κριτήρια «δημόσιου συμφέροντος», αλλά και η ιδέα διαγραφής τμήματος του χρέους των κρατών ή γενικότερα μίας επαναδιαπραγμάτευσης των όρων εξυπηρέτησή του: όχι μόνο της Ελλάδας, αλλά του συνόλου των κρατών της ΕΕ.

Σπύρος Λαπατσιώρας και Γιάννης Μηλιός
Δημοσιεύτηκε στην Αυγή 2010.02.18

ΕΥΡΩΠΗ Παρατεταμένη αμηχανία γεννά παραφροσύνες … και εδώ, γελοιότητες

ΕΥΡΩΠΗ Παρατεταμένη αμηχανία 

γεννά παραφροσύνες … και εδώ, γελοιότητες

 

 Του Σπύρου Λαπατσιώρα

Γύρω μας έχει στηθεί ένα πανηγύρι από δημοσιεύματα τα οποία θα έπρεπε να είναι μονόπρακτα σε σατυρικές επιθεωρήσεις και κωμωδίες. Πληροφορηθήκαμε, για παράδειγμα, αίφνης, ότι η ΕΥΠ, σε συνεργασία με άλλες μυστικές υπηρεσίες, βρίσκεται στο κυνήγι των ξένων κερδοσκόπων.
 
 
Πρόκειται για γελοιότητες ή για απόπειρες εθελούσιας υπαγωγής σε ομαδική παράκρουση. Πρόκειται για δραστηριότητες εταιρειών «νόμιμων» για την υπάρχουσα μορφή λειτουργίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Δραστηριότητες που εξυμνήθηκαν όλα τα προηγούμενα χρόνια ότι εκφράζουν «το υγιές πνεύμα των αγορών» το οποίο εξασφαλίζει την ανάπτυξη. Τέλος, για δραστηριότητες τις οποίες νομιμοποίησαν εκ νέου οι κυβερνήσεις όλων των κρατών της Ε.Ε., των ΗΠΑ, του Καναδά…..
Αν εννοούσαν κάτι διαφορετικό και σοβαρό οι κυβερνήσεις που ξαμόλησαν, μέσω των εφημερίδων, τους μυστικούς πράκτορες τότε θα είχαν αναλάβει πολιτικές πρωτοβουλίες στην κατεύθυνση μεταρρύθμισης του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος. Και σε κάθε περίπτωση θα είχαν φροντίσει να πάρουν μέτρα όπως ευρωομόλογο, λαϊκό ομόλογο, οργάνωση δημοσίου τραπεζικού συστήματος και πολλά άλλα.

Οι ελλείποντες μηχανισμοί αλληλεγγύης
Η απόφαση που πάρθηκε στην έκτακτη σύνοδο κορυφής της Ε.Ε. συνιστά μία τομή, η οποία δείχνει ότι το πρόβλημα στην Ευρώπη δεν είναι ειδικά οι κερδοσκόποι αλλά οι μηχανισμοί αλληλεγγύης των χωρών της και προφανώς η αρχιτεκτονική του ευρωπαϊκού οικοδομήματος.
Το ειδικό πρόβλημα το οποίο αντιμετωπίζει η ΕΕ ως σύνολο, και το οποίο χαρακτηρίζει τις στοιχίσεις δυνάμεων γύρω από τις πιθανές λύσεις του, είναι ότι μία νομισματική ένωση χωρίς αξιόπιστους μηχανισμούς διακρατικής αλληλεγγύης και χωρίς τη δυνατότητα να ασκήσει επεκτατική δημοσιονομική πολιτική σε περιόδους ύφεσης, συνολικής ή περιφερειακής, αντιμετωπίζει δύο γενικές κατευθύνσεις για τη διαχείριση μίας οικονομικής κρίσης όπως αυτή που εξελίσσεται.
* Πρώτον, να διαλυθεί ως νομισματική ένωση (αν αυτό θα έχει τη μορφή πλήρους αυτονόμησης ή τη μορφή εξόδου μερικών κρατών από αυτή δεν μας αφορά εδώ).
* Δεύτερον, να αντιμετωπίσει κάθε χώρα τις συνέπειες της ύφεσης μόνη της, επιχειρώντας να διαμορφώσει μία εικόνα υγιών προϋπολογισμών για να μπορεί να συνεχίσει να εξυπηρετεί το χρέος της και κατά συνέπεια να ακολουθήσει πολιτικές που εντείνουν την ύφεση και το πρόβλημα.
Η σύνοδος αναίρεσε μία από τις προϋποθέσεις του παραπάνω συλλογισμού. Για πρώτη φορά, σε επίσημο επίπεδο, διακηρύχθηκε μίας μορφής αλληλεγγύη. Η διακήρυξη προσπαθεί να ισορροπήσει μεταξύ του «συστημικού κινδύνου» (που αντιμετωπίζει η ένωση από μία γενίκευση της κρίσης χρέους σε πολλά κράτη μέλη της Ευρωζώνης) και του «ηθικού κινδύνου» (να δοθεί η δυνατότητα στις κυβερνήσεις να μην εφαρμόσουν ό, τι κρίνεται ως αναγκαίο σύμφωνα με τη λογική του ηγεμονικού μπλοκ στην Ευρώπη, επειδή οι εγχώριοι κοινωνικοπολιτικοί συσχετισμοί δεν το επιτρέπουν).

Στην αμηχανία προκύπτει και το ΔΝΤ
Αυτή η αναίρεση, προφανώς, υπόκειται στο μεταβαλλόμενο συσχετισμό δυνάμεων και στα πεδία συγκρούσεων και ανταγωνισμών στην Ε.Ε., ωστόσο πρόκειται για ένα βήμα επιβεβλημένο από τη «λογική» των πραγμάτων. Η μνημόνευση του ρόλου του ΔΝΤ στη διακήρυξη του άτυπου Συμβουλίου έχει να κάνει με το ζήτημα του «ηθικού κινδύνου». Να υπενθυμίσει, δηλαδή, ότι υπάρχει ένας εξωτερικός μηχανισμός ο οποίος μπορεί να κληθεί και ο οποίος δεν υπόκειται στους συσχετισμούς δυνάμεων που διαμορφώνονται εντός της Ε.Ε.
Ωστόσο, η ίδια η μνημόνευση του ΔΝΤ ανακυκλώνει το πρόβλημα του «συστημικού κινδύνου»: α) το ΔΝΤ δεν κόβει ευρώ, και κάθε χώρα της Ευρωζώνης, που δυνητικά θα προσφύγει σε αυτό, ευρώ χρειάζεται, β) η επίκληση του ΔΝΤ είναι μάλλον αναντίστοιχη με το πρόβλημα, εφόσον οι πολιτικές του ΔΝΤ περικοπής των δαπανών, μείωσης των μισθών, ιδιωτικοποίησης τομέων κρατικής ευθύνης, έχουν ως συμπλήρωμα μία υποτίμηση του νομίσματος, η οποία όμως δεν μπορεί να συμβεί σε κράτος μέλος της Ευρωζώνης και τέλος γ) επειδή οι πολιτικές του ΔΝΤ είναι υφεσιακές, κοινωνικά άδικες και στις περισσότερες περιπτώσεις κρίσεων αναποτελεσματικές σε σχέση με τους στόχους που επιδιώκουν.
Αυτές οι παρατηρήσεις δείχνουν ότι η τομή που συνιστά αυτή η απόφαση ενέχει μία μετάθεση της απάντησης στο δίλλημα μεταξύ «συστημικού» και «ηθικού κινδύνου». Δηλαδή, δείχνει πως ό, τι θα μπορούσε να χαρακτηριστεί αμηχανία της Ευρώπης συνεχίζεται. Ωστόσο, πρόκειται για αμηχανία η οποία παράγεται από την αρτηριοσκλήρωση των πολιτικών του νεοφιλελευθερισμού.
Περιμένοντας τη λύση από το εξωτερικό (οι ΗΠΑ και η Κίνα να «τραβήξουν» την έξοδο από την κρίση) το ηγεμονικό μπλοκ εξουσίας επιμένει σε πολιτικές εκτός τόπου και χρόνου μέχρι να έρθει το «φωτεινό μέλλον» στο οποίο μπορεί να υπάρξει όπως υπήρξε - και με καλύτερους όρους. Το «μόνο» πρόβλημα είναι ότι σ’ αυτή τη φαντασίωση εμπλεκόμαστε και εμείς ως αντικείμενα άσκησης αυτών των πολιτικών.
Ακροτελεύτιο: το ζήτημα διαγραφής τμήματος, και γενικότερα επαναδιαπραγμάτευσης, του χρέους των κρατών δεν αφορά μόνο την Ελλάδα, ούτε μόνο την Ευρώπη ως πολιτική πρόταση.

ΕΠΟΧΗ, Κυριακή, 21 Φεβρουαρίου 2010 20:50

http://www.epohi.gr/portal/arxeio/4638